معضل اشتغال

معضل اشتغال

حسین حبیب اللهی

  مسئله اشتغال در کشور ما در حال تبدیل شدن به یک فاجعه ملی و سیلی خانمان بر انداز است حرکتی که از گذشته دور به صورت خزنده آغاز شد و در حال حاضر در سراشیبی قرار گرفته و فرهنگ، دین، تمدن، خانواده و روش و منش جامعه را متأثر نموده و بدنبال خود می برد، به صورتی که هم اکنون اثرات و عوارض آن را در اموری همچون آمار طلاق، بالا رفتن سن ازدواج، متوقف شدن امر ازدواج رسمی در قشری از افراد جامعه، دین گریزی، اخلاق گریزی ، شکل گرفتن خانه های مجردی دسته جمعی در تهران و بعضی از شهرستانها، فساد و فحشا در قالب قرار دادهای خاص آشکار و پنهان، ظاهر شده و می توان در جامعه مشاهده کرد. عوامل مختلفی در به وجود آمدن این شرایط دخالت دارند.

امّا عامل اول و اصلی این مسئله ورود بی رویه بانوان گرامی به بازار کار و تحصیل در سطح وسیع است، امروزه اگر به تمامی ادارات دولتی و مراکز خصوصی، شرکت ها، کارخانجات، فروشگاه ها و... سرکشی کنید خواهید دید که خانم ها اکثر فرصت های شغلی را بدست آورده اند اگر به این مجموعه تشکیل تعاونی ها و شرکت های اقتصادی و دفاتر وکالت و ثبت اسناد را که توسط خانم ها تأسیس و اداره می شود اضافه کنیم، متوجه می شویم که خواهران محترمه به سرعت در حال پیشروی به سوی در اختیار گرفتن بازار کار ایران هستند، آمار نشان می دهد که بیش از 60% از مراکز علمی کشور به خانم ها اختصاص یافته است. در واقع تحصیل و اشتغال زن امر نامطلوب و خلافی نیست بلکه رها شدن این مسئله مهم به حال خود و عدم مدیریت و برنامه ریزی برای آن وضع را به اینجا رسانده است.

امید است با توجه و عنایت ویژه نسبت به این امر و تشکیل کار گروه های تخصصی در حوزه و دانشگاه و بررسی دقیق و همه جانبه آن این موضوع در دستور کار قرار گیرد.

مقاله حاضر تلاشی است در راستای تحقق این هدف.

در مورد مسئله اشتغال و مشکلات و چالشهای آن و راه حل برون رفت از این معضل بزرگ، گاه و بیگاه مطالبی منتشر می شود ولی باید توجه داشت که در نظام اسلامی بعضی از نابسامانی ها و مشکلات بزرگ، عادی و طبیعی نیست. بلکه بر اثر سیاستها و برنامه های نا درست به وجود آمده، که تنها راه حل این معضلات، اصلاح همان سیاستهای غلط است که سالها در حال اجرا بوده و هست.

یکی از بزرگترین گرفتاریهای جامعه، دولت و کشور ما که بسیار ریشه دار و عمیق است و به همراه خود معضلات بزرگتری همچون مسئله طلاق، زوال خانواده، فساد، فحشاء و ... را یدک می کشد مسئله اشتغال و بی کاری است.

ابتدا اصل مسئله و علل و عوامل به وجود آورنده آن را مطرح می کنیم سپس راهکاری برای درمان قطعی آن ارائه خواهیم نمود.

اشتغال از ارکان اصلی و زیر بنایی هر جامعه و نظامی است. و نوع و چگونگی آن در هر جامعه بستگی به عواملی همچون:

1ـ نوع حکومت و اهدف آن؛

2ـ مذهب و فرهنگ جامعه؛

3ـ امکانات و موقعیتهای مادی و معنوی جامعه دارد.

بر این اساس مسئله اشتغال برای هر نظام و کشور معنای خاص خود را دارد و برنامه و طرح مخصوص به خود را می طلبد.

و هیچ کشوری نمی تواند بدون توجه به خصوصیات و شرایط خاص خود در مسئله اشتغال، از کشور و برنامه ای تقلید نموده و الگوگیری نماید.

حال به مواردی که امر اشتغال را درکشور ما از روند طبیعی خود خارج نموده و آن را به چالشی بزرگ برای دولت و ملت تبدیل نموده اشاره می کنیم و بعد دلایل آن را بر می شماریم:

1ـ ورود بی رویه بانوان ایرانی به بازار کار و اشتغال؛

2ـ عدم هماهنگی در پرورش نیروهای تحصیل کرده با نیاز های جامعه.

متأسفانه در گذشته بعضی موضوع آزادی زن در انتخاب شغل و ورود به بازار کار را بر مصلحت زن و نظام و کشور ترجیح دادند و با تبلیغات گسترده سبب شدند که اشتغال بیرون از منزل نوعی ارزش و تعالی برای زن قلمداد شود و به دنبال آن هجوم دختران و زنان به سوی مراکز علمی و آموزشی برای بدست آوردن شغل و موقعیت اجتماعی آغاز شد.

با ورود گسترده زن در تمامی زمینه های اشتغال در حقیقت پنجاه در صد بر صف نیاز به اشتغال در کشور افزوده شد.

که این حرکت عواقب بسیار شوم و عظیمی را به دنبال داشت که به موارد محدودی از آن اشاره می کنم:

1ـ با ورود هر یک زن به بازار اشتغال یک فرصت کاری از مرد گرفته شد (مردی که بر اساس قوانین اسلامی موظف به تأمین مخارج زن می باشد)

2ـ ساختار فرهنگی جامعه اسلامی ایرانی دچار دگرگونی ها و تغییرات نا خواسته ای شد.

3ـ با شاغل شدن یک مرد، یک زن نیز تحت پوشش قرار می گرفت و خانواده تشکیل می شد که در حقیقت اشتغال یک مرد یعنی اشتغال دو یا چند نفر از افراد جامعه؛ که با این عمل راه این مسیر طبیعی و معقول سد شد.

4ـ زن شاغل در عین حال که یک فرصت شغلی را اشغال کرده بود، دیگر به سادگی زیر بار ازدواج نمی رفت و با اتکاء به موقعیت اجتماعی و در آمد خود، آزادی را به پذیرش مسئولیت خانواده ترجیح می دهد.

5ـ یک زن آزاد در جامعه برای تأمین نیازهای عاطفی و... مشکلاتی را برای خانواده ها و افراد جامعه به وجود می آورد.

6ـ زن شاغل در مواجه با کمترین مشکل در خانواده، تن به طلاق می دهد.

7ـ از جمله دیگر عواقب این کار که در جای خود نیاز به بحث و بررسی دارد بالا رفتن سن ازدواج، پائین آمدن آمار ازدواج، بالا رفتن آمار طلاق، ایجاد فقر، فساد و فحشاء ... می باشد.

8ـ با ورود بی رویه بانوان گرامی ایران زمین به بازار کار، پایه های خانواده گرم و با شکوه ایرانی، که زن مدیر آن است سست شده و از جهات عدیده ای ضربه می خورد و سبب از هم گسیختگی اجتماعی می شود. و بیشترین خسارت و زیان از این ماجرا نصیب زن می شود.

تحقیق و بررسی این موضوع و پرداختن به جزئیات آن نیاز به وقت و حوصله زیادی دارد که در اینجا فقط جهت اطلاع به مواردی از آن اشاره می شد.

تحقیق در اینکه زن شاغل چه چیز به دست آورده و چه چیز هایی را از دست داده و بعد از ورود به سن میان سالی و باز نشستگی در چه شرایطی قرار خواهد گرفت و جامعه در آینده با حضور کثیری از این خانمهای بی کس و بی پناه، گرفتار چه عواقبی و بحرانیهای خواهد شد، مسائلی است که در جای خود باید به آن توجه شود. در فرهنگ اسلامی ایرانی ما، زن مدیر خانواده و در مقام ساخت و پرورش انسان و پشتیبان روحی و عاطفی مرد است. و عامل آرامش و سکونت جامعه که به دلیل این مقام و موقعیت نیاز های اقتصادی او از ابتدا تا آخر عمر تضمین شده تا بتواند بدون دغدغه این مسئولیت بزرگ را به انجام رساند.

در رابطه با اشتغال زن دو مسئله با هم مخلوط شده و بسیاری را به اشتباه وا داشته.

یکی: آزادی زن در انتخاب شغل و ورود به بازار کار.

دوم: مصلحت جامعه، نظام اسلامی و زن

درست است که زن در انتخاب شغل آزاد است ومی تواند هر شغلی را برای خود بر گزیند اما این موضوع به این معنا نیست که دولت موظف باشد به هر قیمت که شده بستر این کار را فراهم نماید و بر اساس خواسته زن برنامه ریزی کند.

دولت نیز آزاد است که با در نظر گرفتن مصلحت کل جامعه و ضرورتها و نیاز ها، اقدامات لازم را انجام دهد و بر اساس قانون و مبانی اسلامی و خیر و صلاح نظام تصمیم سازی و عمل نماید لذا در جایی که اشتغال و تحصیل زن در بسیاری از رشته ها به صلاح کشور و جامعه نیست باید بطور جدی از آن ممانعت به عمل آید.

اگر به وضع موجود کشور توجه کنیم، خواهیم دید که شوق و انگیزه برای بکار گیری زن و بخصوص دختران جوان به دلایل خاص خود (به خصوص ارزانی دستمزد) به صورت روز افزون در حال افزایش است. به گونه ای که استخدام زن در تمام ادارات و مراکز خصوصی و دولتی در اولویت قرار گرفته و هر جا که فرصت شغلی و کار در هر زمینه ای وجود داشته باشد زن در اولویت است. حتی بسیاری از کارخانجات و مراکز دولتی و خصوصی با اخراج و یا باز خرید کارمندان مرد به صورت گسترده زن را جایگزین مرد می کنند، که اگر آمار صحیح در این رابطه گرفته شود موضوع روشن خواهد شد، که در صد خانمهای شاغل نسبت به مرد ها به چه میزان رسیده وقتی به موارد بالا تشکیل تعاونی ها توسط خانمهای تحصیل کرده مجرد و دریافت وامهای کلان و راه اندازی بنگاه ها و شرکت های بزرگ و کوچک اقتصادی را اضافه کنیم، این موضع روشن می شود که جامعه ما خواسته یا نا خواسته به صورت شتاب زده به سوی از هم گسیختگی اجتماعی و استقلال زن از مرد و مرد از زن پیش می رود که این امر یعنی استقلال زن از مرد مخالفت با اهداف خلقت و دستورات صریح اسلام است و چنانچه به این موضوع رسیدگی فوری و حساب شده و قانونمند نشود بحران های عظیم اجتماعی که قابل پیش بینی است قابل کنترل نخواهد بود.

حال چه باید کرد؟ در اینجا به مواردی از راهکارهای اولیه در برون رفت از این شرایط اشاره می کنم:

1ـ همانگونه که با تبلیغات و فرهنگ سازی در فیلمها، سریالها و...، اشتغال زن بناحق در جامعه به صورت یک ارزش وانمود شد، و جامعه آن را پذیرفت حال باید با تبلیغات و بیان حقایق در قالب فیلم، سریال و... معضلات واقعی زنان شاغل و ارزش زن در امر شوهر داری و پرورش فرزند و کانون خانواده به جبران اشتباهات گذشته پرداخت.

2ـ بایستی به صورت جدی و مبنایی دستورات اسلام را در موضوعات فقهی، اخلاقی، اجتماعی، حکومتی، اصل و اساس تصمیم سازی های و حرکت های اجرایی قرار گیرد.

3ـ همانگونه که جهت تحصیل و اشتغال بانوان از لحاظ بودجه امکانات و فضاهای کاری و آموزش بستر سازی شد باید با اعطای امتیازات تشویقی به زنان خانه دار و فرزند دار و سلب امتیازات از بانوان مجرد و ایجاد محدودیت های قانونی و حقوقی در دریافت وام غیره برای تغییر روند کار حرکت کرد.

4ـ دولت به عنوان مدیر و بر نامه ریز جامعه مورد قبول همگان می باشد و مردم تابع تصمیمات و برنامه های آن هستند و چنانچه با صداقت و مدیریت صحیح وارد کار شود به حول و قوه الهی خواهد توانست اشتباهات و چالشهایی که در گذشته به وجود آمده و ریشه دار است را تا حدودی جبران کند و شرایط را به وضع مطلوب برساند ان شاء الله.

در نهایت بایستی با بررسی همه جانبه موضوع اشتغال و زمینه ها و فرصت های موجود در کشور با بر نامه ریزی دقیق و حساب شده مسئله اشتغال را در سطح خرد و کلان مدیریت نمود و مرحله به مرحله آن را تا رسیدن به وضع مطلوب به پیش برد.

و الا با تزریق پول و کارهای سطحی و مقطعی مسئله اشتغال که در حقیقت مادر همه مسائل است به سامان نمی رسد.